„Potyczki szachowe – edukacja przez szachy”

Szachowisko w plenerze

Pierwsze spotkania w ramach innowacji "Potyczki szachowe"

Opis innowacji "Potyczki szachowe - edukacja przez szachy"

„Nauczcie dzieci grać w szachy,

a o ich przyszłość możecie być spokojni.”

Paul Charles Morphy- amerykański szachista,
nieoficjalny mistrz świata w latach 1858–1884

Nazwa szkoły: Publiczna Szkoła Podstawowa im. Papieża Jana Pawła II w Czajkowie

Autorzy: Małgorzata Seremak, Renata Binkiewicz

Temat: „Potyczki szachowe – edukacja przez szachy”

Rodzaj innowacji: organizacyjno - metodyczna

Data wprowadzenia: II semestr roku szkolnego 2017/2018

Data zakończenia: czerwiec 2018r.

Zakres innowacji:

Adresatami innowacji są uczniowie szkoły podstawowej, jak i młodzież gimnazjalna.
Czas realizacji innowacji obejmuje II semestr roku szkolnego 2017/2018 z możliwością jej kontynuowania w następnym roku szkolnym.

Zajęcia innowacyjne odbywać się będą w ramach zajęć dodatkowych podczas długiej przerwy raz w tygodniu, oraz jako element lekcji na zajęciach świetlicowych i zajęciach z wychowawcą.

Niniejsza innowacja ma na celu szerzenie idei gry w szachy. Ma motywować i zachęcać uczniów do aktywnego i ciekawego spędzania wolnego czasu z rówieśnikami oraz dorosłymi.

Motywacja wprowadzenia innowacji:

Innowacja „Potyczki szachowe – edukacja przez szachy„ jest naszą odpowiedzią na potrzeby uczniów a także wyjście naprzeciw wymogom edukacyjnym w aktualnej podstawie programowej.
Na podstawie wieloletnich obserwacji oraz przeprowadzonych diagnoz w pracy w szkole jako nauczyciele matematyki i biologii zauważyliśmy, że uczniom najbardziej brakuje zajęć, które pomogłyby poprawić im koncentrację, zwiększyłyby cierpliwość i wytrwałość, a także rozwinąć intuicję, pamięć oraz umiejętności analitycznego myślenia i podejmowania decyzji. Dlatego też główną przyczyną wprowadzenia innowacji była potrzeba zorganizowania zajęć, które:
- w ciekawy sposób rozwijałyby powyższe umiejętności,
- pośrednio wpływałyby na poziom nauczania w szkole, szczególnie w zakresie przedmiotów ścisłych,
- stymulowałyby samodzielne logiczne myślenie,
- pobudzałyby zainteresowania uczniów.
Przechodząc do wychowawczych wartości szachów, warto zauważyć, że mają one pozytywny wpływ zarówno na charakter, jak i na umysł wychowanków.

I. WSTĘP

Prowadzenie nauki gry w szachy w wieku szkolnym sprzyja wszechstronnemu rozwojowi ucznia. Ten rodzaj zajęć to narzędzie wspomagające rozwój emocjonalny i intelektualny dziecka, kształtuje jego osobowość i pozwala rozwinąć jego twórczy potencjał.

Gra w szachy może wspomóc ucznia w przyswajaniu wiadomości i umiejętności zawartych w podstawie programowej dla danego etapu edukacyjnego, a także w przejawianiu inicjatywy twórczego myślenia. Co pozwoli uzyskać uczniom wyższe oceny z poszczególnych przedmiotów, jak również wyniki na egzaminach kończących szkołę. Poza tym, w dobie Internetu, telefonów komórkowych i wirtualnego spędzania czasu ze znajomymi, gra w szachy daje im możliwość rzeczywistego spotkania z rówieśnikami oraz rozwijania swoich zainteresowań.

Szachy uczą dzieci oczywistej, jednakże umykającej im jeszcze prawdy, że ich zdanie, ocena czy poglądy nie zawsze są słuszne i prawdziwe. Szachy przez swój aspekt sportowej rywalizacji uczą myśleć obiektywnie i nie lekceważyć przeciwnika.
Benjamin Franklin w swojej publikacji Moralność gry szachowej (1779 r.) zwrócił uwagę na takie pozytywne, kształcące charakter właściwości szachów, jak: wyrabianie zdolności planowania i przewidywania, poczucie odwagi, przezorność, ostrożność i na końcu - poczucie odpowiedzialności za własne decyzje.

II. ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Innowacja skierowana jest do uczniów szkoły podstawowej oraz klas II i III gimnazjum. Zajęcia będą się odbywać w grupach 5 – 10 osobowych.
Podczas zajęć uczniowie poznawać będą podstawy i taktykę gry w szachy, a także ukierunkowywani będą na własny sposób myślenia. Udział w zajęciach będzie dobrowolny i ogólnie dostępny. Wezmą w nich udział uczniowie zarówno znający grę w szachy, jak i tacy, którzy chcą się jej nauczyć i poznać jej zasady. Obserwując uczniów przy pracy nauczyciel będzie mógł stwierdzić, jakie trudności napotykają, które metody uczniowie łatwiej przyswajają i jakie umiejętności trzeba u nich rozwijać.

III. CELE INNOWACJI

Cel główny:

Pobudzanie wszechstronnego rozwoju uczniów ze szczególnym uwzględnieniem rozwijania kompetencji kluczowych poprzez grę w szachy.

Cele szczegółowe:

• rozbudzenie zainteresowania grą w szachy;
• opanowanie zasad gry w szachy, podstaw wiedzy szachowej oraz słownictwa szachowego;
• doskonalenie strategii gry;
• ćwiczenie logicznego myślenia, twórczego rozwiązywania problemów oraz zadań szachowych;
• kształtowanie zasad zdrowej rywalizacji i etyki szachowej;
• nabywanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach;
• wzmocnienie poczucia własnej wartości ucznia;
• rozwijanie zdolności do działania w zespole i osiągania zamierzonego celu;
• rozwijanie umiejętności spędzania przez dziecko wolnego czasu.

IV. METODY I FORMY

Formy:

• zajęcia z całą grupą
• zajęcia w zespołach,
• zajęcia indywidualne

Metody:

• poglądowe – obserwacje, prezentacje multimedialne,
• słowne – pogadanka, opis, wykład z pokazem,
• praktyczne – partie towarzyskie oraz partie turniejowe.

Główną metodą będzie ukierunkowanie ucznia na samodzielne myślenie, dzięki któremu nabędzie on umiejętność szukania i zastosowania prawidłowych rozwiązań podczas rozgrywek.

V. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA

Uczeń:

• zna zasady fair play dążąc do zdrowej rywalizacji;
• zna podstawowe zasady gry w szachy oraz pomaga innym początkującym szachistom w ich opanowaniu;
• potrafi w pełni koncentrować się podczas gry;
• potrafi przeanalizować popełnione błędy i je korygować;
• jest pewny siebie i posiada umiejętność przegrywania;
• potrafi być konsekwentny i wytrwały w działaniu;
• dąży do osiągania sukcesu podczas turniejów szachowych.

VI. KORZYŚCI WDROŻENIA INNOWACJI

Uczniowie:

• umieją grać w szachy;
• lepiej radzą sobie z rozwiązywaniem zadań wymagających logicznego myślenia;
• osiągają wyższe wyniki w nauce;
• wykorzystują umiejętności gry w szachy do wykonywania operacji matematycznych;
• łatwiej radzą sobie w sytuacjach problemowych;
• stosują zasady „fair play”;
• uczą się rywalizować ze sobą.

Nauczyciel:

• wykorzystuje swoje kompetencje do pracy z uczniami;
• współpracuje ze środowiskiem lokalnym;
• popularyzuje gry w szachy.

VII. TEMATYKA ZAJĘĆ

1. Zapoznanie uczniów z historią szachów.

2. Figury, piony, szachownica.

3. Wartość i jakość poszczególnych figur i ich specyfika.

4. Podstawowe pojęcia szachowe – szach, mat, pat, roszada, ofiara, kombinacja, debiut,

5. Zapis partii szachowej.

6. Analiza partii szachowej.

7. Rozgrywanie debiutu. Poznanie najpopularniejszych i najczęściej rozgrywanych debiutów szachowych.

8. Gra środkowa. Ogólne zasady.

9. Zakończenie partii. Rozgrywanie końcówek.

10. Nauka umiejętności racjonalnej gry poszczególnymi figurami, i ich wykorzystanie w trakcie gry.

11. Udział w turniejach szachowych.

VIII. EWALUACJA

Źródłem informacji o programie są jego odbiorcy, czyli uczniowie. Cenne zatem będą ich uwagi i opinie. W celu uzyskania informacji zwrotnej nauczyciel przeprowadzi:

• rozmowy indywidualne i grupowe z uczniami,
• obserwacje uczniów na zajęciach,
• analizę postępów graczy.

Na bieżąco nauczyciel omawia z uczestnikami zajęć popełnione błędy, zwracając szczególną uwagę na poprawność ich korygowania.

IX. SPODZIEWANE EFEKTY

• Rozwój uczniów ze szczególnym uwzględnieniem rozwijania kompetencji kluczowych (umiejętności matematycznych i logicznego myślenia).
• Zaangażowanie ucznia do zdrowej rywalizacji.
• Ukierunkowanie ucznia na samodzielne myślenie, dzięki któremu posiądzie on umiejętność szukania i zastosowania prawidłowych rozwiązań podczas rozgrywek.

Wpływ na uczniów :

• poznanie gry w szachy,
• wzrost umiejętności logicznego myślenia oraz analizowania sytuacji i wyciągania wniosków,
• rozwój takich cech jak opanowanie, koncentracja, determinacja, cierpliwość, wytrwałość, odwaga, wyobraźnia,
• wykorzystanie umiejętności gry w szachy do wykonywania operacji matematycznych,
• wzrost umiejętności radzenia sobie w sytuacjach problemowych,
• uczenie zdrowej rywalizacji, postępowania według zasad fair play i szacunku wobec przeciwnika,
• nabywanie odporności psychicznej, poznawanie własnych reakcji na sytuacje stresowe, uczenie się, w jaki sposób radzić sobie ze stresem i zmęczeniem, skutecznego działania pod presją, wytrwałości,
• uczenie się nawiązywania i utrzymywania dobrych, przyjacielskich kontaktów z rówieśnikami i osobami dorosłymi,
• wyższe oceny z poszczególnych przedmiotów jak również wyniki na egzaminach kończących szkołę.

Wpływ na pracę szkoły:

• podnoszenie jakości pracy szkoły poprzez wzbogacenie oferty edukacyjnej,
• budowanie pozytywnego wizerunku szkoły wśród uczniów i rodziców,
• wzbogacenie tradycyjnych środków i metod dydaktycznych,
• forma promocji szkoły.

X. PODSUMOWANIE

Niniejsza innowacja ma na celu zaprezentowanie korzyści płynących z nauki gry w szachy dla uczniów, nauczycieli i naszej szkoły.

BIBLIOGRAFIA

1. W. Litmanowicz, J. Giżycki, "Szachy od A do Z", tom I, Warszawa 1986

2. http://www.pzszach.org.pl/

3. http://www.fide.com/

4. www.szach.net.pl

5. Benjamin Franklin – Moralność gry szachowej (1779 r.)